Bij testament kan een executeur worden aangewezen. Afhankelijk van de bevoegdheden die de executeur zijn toegekend, moet de executeur de nalatenschap klaarmaken om te verdelen of ook daadwerkelijk verdelen. In dat kader wordt ook wel de vraag gesteld hoeveel sterren een executeur heeft. In hoofdlijnen werkt het systeem als volgt. Heeft de executeur één ster, dan mag hij de uitvaart regelen. Bij twee sterren mag de executeur de nalatenschap klaar maken voor verdeling en een drie sterren executeur mag de nalatenschap verdelen. Deze bijdrage gaat over de twee sterren executeur.
De wet over wanneer executele en vereffening
De wet bepaalt dat als de nalatenschap beneficiair wordt aanvaard, de executele eindigt en de nalatenschap moet worden vereffend. Een uitzondering wordt onder andere gemaakt voor de situatie dat de executeur de ruimschootsverklaring of wel ruimschootsvoldoendeverklaring kan afleggen. In het geval de executeur kan aantonen dat de goederen der nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om alle schulden te voldoen, dan blijft hij in functie ook als de nalatenschap beneficiair wordt aanvaard. Dit is vastgelegd in artikel 4:202 lid 1 onder a BW.
Kan de ruimschootsverklaring worden afgelegd?
De voorzieningenrechter van de rechtbank Rotterdam had te oordelen over een zaak waarbij het de vraag was of de executeur de ruimschootsverklaring nog kon afleggen (Rechtbank Rotterdam, 4 december 2020, ECLI:NL:RBROT:2020:11129). De situatie was als volgt. Onderdeel van de nalatenschap was een woning. De woning was gelegateerd. Zonder de woning zou de nalatenschap negatief zijn omdat de schulden de bezittingen zouden overstijgen. De legataris stelde zich zodoende op het standpunt dat de executeur de ruimschootsverklaring niet kon afleggen en dat de gezamenlijke erfgenamen als vereffenaar in functie waren en dat de taak van de executeur erop zat. De voorzieningenrechter oordeelde anders.
Ten eerste werd erop gewezen dat de Hoge Raad in 2013 al heeft geoordeeld, dat het afgeven van het legaat en het zo nodig verminderen van een legaat tot het takenpakket van de executeur behoort. De voorzieningenrechter wees er daarbij op dat schulden uit legaten op grond van artikel 4:120 BW worden achtergesteld bij de andere schulden van de nalatenschap en worden verminderd op het moment dat de nalatenschap niet toereikend is om de schulden te voldoen. Het zou in strijd zijn met de strekking van artikel 4:202 lid 1 onder a BW om te oordelen dat nu de taak van de executeur zou zijn geëindigd. De strekking van deze bepaling is immers om de executeur zo lang mogelijk op zijn plek te houden. Nu de waarde van de woning ruimschoots voldoende is om de andere schulden en het verminderde legaat te kunnen voldoen, is de voorzieningenrechter van oordeel dat wordt voldaan aan het bepaalde in artikel 4:202 lid 1 onder a BW en dat de executeur aanblijft.
Soms is het lastig beoordelen of de ruimschootsverklaring kan worden afgelegd. Want ja, wat is ruimschootsvoldoende? Het kan bovendien zo zijn dat de ene dag de ruimschootsverklaring nog kan worden afgelegd en de dag erna niet meer. In dit geval kon de ruimschootsverklaring worden afgelegd omdat na vermindering van het legaat, er voldoende vermogen was om de andere schulden van de nalatenschap te voldoen.
