- … een oproep voor een draagmoeder op social media verboden is?
Het is strafrechtelijk niet toegestaan om jezelf publiekelijk aan te bieden als draagmoeder. Omgekeerd geldt hetzelfde: de wensouders mogen niet publiekelijk aangeven dat zij op zoek zijn naar een draagmoeder. Op deze feiten staat een gevangenisstraf van maximaal zes en twaalf maanden, of een geldboete van maximaal € 6.700,00 en € 25.750,00. Wel is het mogelijk dat wensouders en draagmoeders in contact komen met elkaar via diverse fora op internet. Op deze platformen kunnen wensouders hun ervaringsverhalen met elkaar delen en natuurlijk aan elkaar praktische tips geven.
- … het draagmoederschapstraject wellicht versoepeld wordt?
De wetgever heeft oog voor nieuwe gezinsvormen. Om aan te sluiten bij de maatschappelijke ontwikkelingen van onder meer draagmoederschap, is het Wetsvoorstel kind, draagmoeder en afstamming aanhangig gemaakt bij de Tweede Kamer. Het wetsvoorstel voorziet in een regeling dat het ouderschap van de wensouders kan aanvangen vanaf de geboorte. Daarvoor is wel vereist dat de rechter het draagmoederschapstraject vóór de bevruchting toetst. De wensouders kunnen met de draagmoeder en haar eventuele partner samen een verzoek daartoe indienen. De beslissing van de rechter geldt overigens ook voor het andere kind, als sprake is van een meerling. Indien de rechter het verzoek van de wensouders en draagmoeder toekent, oefenen de wensouders vanaf de geboorte van het kind het ouderschap uit. Een verzoek wordt in ieder geval afgewezen als het verzoek niet in het belang is van het kind. Voor toewijzing is in ieder geval vereist dat de draagmoeder, wensouders en een eventuele partner van de draagmoeder hiermee vrijelijk instemmen. Het wetsvoorstel is nog niet aangenomen door de Tweede Kamer. Het is dus nog niet duidelijk of, en zo ja wanneer, het draagmoederschap in de wet wordt geregeld. Wij houden dit nauwlettend in de gaten.
- … er een verschil is tussen laag- en hoogtechnologisch draagmoederschap?
Er zijn twee technische varianten van draagmoederschap: laag- en hoogtechnologisch. Bij laagtechnologisch of klassiek draagmoederschap is de draagmoeder via zelfinseminatie zwanger geworden met behulp van haar eigen eicel en het zaad van de wensouder. Bij hoogtechnologisch draagmoederschap wordt met behulp van in-vitrofertilisatie (of: ivf) een kind verwekt. Anders dan bij laagtechnologisch draagmoederschap, wordt bij hoogtechnologisch draagmoederschap buiten de baarmoeder een embryo gecreëerd met het zaad van de wensouder. De embryo wordt vervolgens in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst.
- … counseling vooraf verstandig is?
Bij draagmoederschap komt veel kijken op juridisch, praktisch en vooral emotioneel vlak. Dit roept voor betrokkenen veel vragen op. Het is voor partijen van belang om te weten waar zij aan toe zijn. Met behulp van een gespecialiseerd counselor weten partijen wat hun rol precies is in het draagmoederschapstraject en wat ze van die rol kunnen verwachten. Thema’s die de revue passeren bij de gespecialiseerd counselor zijn bijvoorbeeld angst voor afstand en nabijheid, en verliesverwerking. Voorlichting en counseling wordt mogelijk verplicht, indien het draagmoederschapstraject wettelijk is geregeld en partijen zich bij de rechter melden aan de start van het traject. Daarnaast moeten de juridische verwachtingen voor partijen helder zijn. Daarom is het raadzaam om ook een advocaat te raadplegen. Juridische bijstand wordt per slot van rekening naar toekomstig recht naar alle waarschijnlijkheid verplicht.
- … een draagmoederovereenkomst aan te raden is?
Het is van belang om de intenties en bedoelingen van de betrokkenen te duiden in een draagmoederschapsovereenkomst. Een en ander om in de toekomst zoveel mogelijk geschillen te voorkomen. In deze overeenkomst kunnen partijen afspraken maken over, bijvoorbeeld, het zaad van de wensvader, de naam van het kind, meewerking aan gezagswijziging door de draagmoeder en de kosten van de zwangerschap.
Vooralsnog zijn verschillende afspraken op grond van de wet niet geldig/nietig. Dat komt doordat de Nederlandse wet regelt dat de moeder uit wie het kind geboren wordt (in deze gevallen de draagmoeder) de juridisch ouder is van het kind en daarover in beginsel ook de volledige verantwoordelijkheid draagt. De huidige wetgeving maakt het nog niet mogelijk dat de draagmoeder met de wensouders afwijkende afspraken hierover maakt, maar dit neemt niet weg dat partijen de intenties in een overeenkomst kunnen verwerken. Mocht bij een verschil van inzicht tussen partijen de rechter moeten oordelen, dan kan de rechter uit de overeenkomst de intentie van partijen halen en betrekken bij zijn oordeel. Ook naar mogelijk toekomstig recht speelt de draagmoederovereenkomst tussen wensouders en draagmoeder een belangrijke rol voor de toetsing van de rechter over de toekenning van het ouderschap. Het wordt zelfs verplicht om de draagmoederschapsovereenkomst bij een dergelijk verzoek aan de rechter te overhandigen.
- … de draagmoeder een sterke juridische positie heeft?
Zij heeft namelijk het recht op zelfbeschikking, recht op bescherming tegen uitbuiting en andere vormen van dwang rond draagmoederschap. Net als in veel andere landen, geldt in Nederland het beginsel dat het moederschap zeker is. Dit houdt in dat de moeder uit wie het kind is geboren, de juridische moeder is van het kind en de verantwoordelijkheden over het kind draagt. Betrokkenen bij een draagmoederschapstraject kunnen nog zoveel afspraken hebben gemaakt, maar als de draagmoeder uiteindelijk toch zelf zorg wil dragen voor het kind, dan is dat haar goed recht. Het is daarom van fundamenteel belang dat in het beginstadium duidelijk is wat het draagmoederschapstraject voor (emotionele) gevolgen met zich brengt. Voorlichting en counseling is dan ook sterk aan te raden. Mogelijk wordt de positie van de draagmoeder minder sterk in de toekomst.
- … er verschillende manieren zijn waarop het juridisch ouderschap van de wensouders kan worden vormgegeven?
Het draagmoederschap is nog niet geregeld in de wet. De wensouders en de draagmoeder zullen het daarom dienen te doen met de huidige juridische instrumenten, zijnde erkenning, gezag en adoptie. Lees daarover uitgebreid dit artikel.
- … een in het buitenland gevolgd draagmoederschapstraject niet per definitie in Nederland wordt erkend?
Ook voor wat betreft het internationaal privaatrecht kent de wet vooralsnog geen regelingen over het draagmoederschap. Het is dus niet zeker in hoeverre in Nederland de gevolgen van het buitenlandse draagmoederschapstraject worden erkend. Het eerder aangehaalde wetsvoorstel biedt ook op dit punt meer zekerheid. Indien u een buitenlandse draagmoeder heeft ingeschakeld, verdient het dan ook aanbeveling om u goed te laten informeren over de juridische gevolgen.
