Grenzen aan een overeenkomst over kinderalimentatie

Als een relatie eindigt moet er veel geregeld worden. Zeker als er kinderen in het spel zijn. Bij voorkeur worden de gevolgen van een echtscheiding, een ontbinding van het geregistreerd partnerschap of het einde van de samenleving, in onderling overleg geregeld. Een onnodige gang naar de rechter dient zo mogelijk te worden voorkomen. Dat is ook de gedachte van de wetgever geweest bij de invoering van het ouderschapsplan. Een document waarin ouders afspreken hoe zij de opvoeding en verzorging van hun kinderen gaan invullen nu zij besloten hebben niet langer hun leven te delen. Ook afspraken over de kosten van de kinderen dienen daarin te worden opgenomen.

 

Het ouderschapsplan

Vanaf 2009 stelt de wet het opstellen van het ouderschapsplan verplicht voor ouders die een verzoekschrift tot echtscheiding dan wel een verzoekschrift tot ontbinding van het geregistreerd partnerschap indienen bij de rechtbank. Daarbij is het niet van belang of het een gezamenlijk of een eenzijdig verzoek betreft.

In het ouderschapsplan moeten in ieder geval afspraken zijn opgenomen over hoe de ouders de zorg- en opvoedingstaken verdelen, althans hoe zij de omgangsregeling vormgeven, over de manier waarop zij elkaar op de hoogte houden en raadplegen met betrekking tot belangrijke zaken betreffende de persoon of het vermogen van de kind en tot slot over de (verdeling van de) kosten van het kind.

Het idee achter het ouderschapsplan is dat ouders zelf verantwoordelijkheid nemen voor de manier waarop zij invulling geven aan de verzorging, de opvoeding en de verdere ontwikkeling van een minderjarig kind. Het uiteindelijke doel van de invoering van het ouderschapsplan is dat ouders zich bewust zijn van de gevolgen van de relatiebreuk voor de kinderen. Daarnaast bestaat de hoop dat geschillen in de toekomst worden voorkomen indien ouders samen tot afspraken komen.

Wijziging van afspraken in het ouderschapsplan

Het lukt lang niet altijd om overeenstemming te bereiken over alle facetten van het ouderschapsplan. Bovendien zijn de afspraken die in het ouderschapsplan zijn neergelegd, niet in beton gegoten. Een wijziging van omstandigheden kan leiden tot een wijziging van de afspraken die zijn gemaakt. We staan hierna stil bij de mogelijkheden tot wijziging van de afgesproken kinderalimentatie.

Wijziging van kinderalimentatie

Op grond van de wet kan een rechterlijke uitspraak of een overeenkomst over kinderalimentatie bij latere rechterlijke uitspraak worden gewijzigd of ingetrokken als zij door een wijziging van omstandigheden niet langer aan de wettelijke maatstaven voldoet. De wettelijke maatstaven voor kinderalimentatie zijnde behoefte (wat heeft een onderhoudsgerechtigde nodig) en de draagkracht (wat kan een onderhoudsplichtige betalen).

Nietige afspraak kinderalimentatie

Daarnaast kan er ook sprake zijn van een nietige afspraak over kinderalimentatie. Een overeenkomst over kinderalimentatie is op grond van de wet nietig  indien in die overeenkomst wordt afgezien van het op grond van de wet verschuldigde levensonderhoud. In de jurisprudentie is uitgemaakt dat kinderalimentatie van openbare orde is. Dat houdt in dat indien een afspraak niet voldoet aan de wettelijke maatstaven, te weten behoefte en draagkracht, óf de afspraak niet in het belang van het kind is, de rechter kan vaststellen dat de afspraak nietig is. De rechter mag vervolgens zelfstandig tot bepaling van de bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding overgaan.

Niet-wijzigingsbeding en kinderalimentatie

In 2019 werd door de Hoge Raad al bepaald dat een niet-wijzigingsbeding (waarmee je overeenkomt dat de kinderalimentatie in principe niet gewijzigd kan worden) nietig is als dit beding tot gevolg heeft dat een onderhoudsplichtige ouder die meer kan bijdragen in de kosten van een kind, dit niet doet (HR 1 november 2021, ECLI:NL:HR:2019:1889). Andersom, als de ouder een hogere kinderbijdrage betaalt dan waar hij volgens de wet toe gehouden is, kan het niet-wijzigingsbeding wel in stand blijven, mits de andere (stief)kinderen waarvoor de betreffende ouder onderhoudsplichtig is hiervan geen nadeel ondervinden.

Bewust afwijken van de wettelijke maatstaven bij kinderalimentatie

Dezelfde strekking heeft de uitspraak van de Hoge Raad van 19 maart 2021 (ECLI:NL:HR:2021:422). Niet alleen bij een wijziging van omstandigheden kan de kinderalimentatie worden gewijzigd. Een andere grond om de kinderalimentatie te wijzigen is dat de afspraak die is gemaakt is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven. Soms wijken partijen echter bewust af van die wettelijke maatstaven. Kan in dat geval toch de kinderalimentatie gewijzigd worden indien één van partijen dat later verzoekt?

Bij partneralimentatie geldt in het geval partijen bewust zijn afgeweken van de wettelijke maatstaven een strengere toets voor wijziging. Wijziging van de alimentatie is dan mogelijk op grond van een dusdanig ingrijpende wijziging van omstandigheden, dat een partij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet langer aan het beding mag worden gehouden.

De Hoge Raad maakte in haar uitspraak van 19 maart 2021 duidelijk dat deze strenge toets in beginsel niet geldt voor kinderalimentatie. Dat is echter anders indien partijen bewust een hogere kinderalimentatie zijn overeengekomen dan het bedrag conform de wettelijke maatstaven, mits dit geen nadelige gevolgen heeft voor andere (stief)kinderen van de onderhoudsplichtige. In dat geval geldt voor wijziging van kinderalimentatie dezelfde strenge toets als voor wijziging van partneralimentatie.

Verkeerde uitgangspunten bij de berekening van kinderalimentatie

Ook indien partijen van verkeerde uitgangspunten uitgaan, kan dit een nietige kinderalimentatie afspraak opleveren. Zo wees de rechtbank Gelderland op 1 maart 2021 (ECLI:NL:RBGEL:2021:999) een beslissing waarin werd geoordeeld dat de tussen partijen gemaakte afspraak over kinderalimentatie nietig was. Partijen waren er namelijk bij het maken van de afspraken vanuit gegaan dat hun inkomenspositie gelijk zou zijn na de echtscheiding. De rechtbank rekent dit na en komt tot het oordeel dat dit uitgangspunt onjuist is en dat de man meer zou kunnen bijdragen in de kosten van de kinderen. Daarbij weegt zwaar de ouders samen onvoldoende draagkracht hebben om volledig te voorzien in de behoefte van de kinderen. De afspraak die de ouders hebben gemaakt, pakt dus in het nadeel van de kinderen uit. De rechtbank gaat daarom zelf over tot vaststelling van de kinderalimentatie.

Geen afkoop kinderalimentatie

Ook het overeenkomen van een totaalbedrag of afkoopsom aan kinderalimentatie waaraan geen enkele berekening van de behoefte en de draagkracht ten grondslag ligt, is nietig. Dit bevestigde de rechtbank Noord Holland in haar uitspraak van 17 februari 2021 (ECLI:NL:RBNHO:2021:1417). In deze zaak moest de vrouw aan de man een overbedelingsschuld voldoen in het kader van de toedeling van de voormalige echtelijke woning aan haar. Partijen hadden het bedrag aan kinderalimentatie dat de man aan de vrouw diende te voldoen gelijkgesteld aan die overbedelingsschuld. Los van het feit dat er geen enkele berekening aan het bedrag ten grondslag ligt, is het volgens de rechtbank ‘per definitie’ ook niet mogelijk een bedrag ineens voor de kinderalimentatie overeen te komen. De omstandigheden kunnen immers wijzigen, waardoor een wijziging van de kinderalimentatie op grond van de wet altijd mogelijk is. Dat maakt dat pas achteraf, als de onderhoudsplicht jegens het kind eindigt, kan worden beoordeeld of de overeengekomen afkoopsom voor de kinderalimentatie in overeenstemming is met de wettelijke maatstaven.

Kinderalimentatie laten berekenen

Indien je als ouders samen afspraken maakt over de kinderalimentatie, doe je er dus goed aan in ieder geval te laten berekenen wat op grond van de wet en de geldende richtlijnen de hoogte van de kinderalimentatie zou zijn. Het afwijken ten gunste van die berekening, zal – mits dat niet ten nadele van andere kinderen werkt – geen probleem zijn. Indien echter een afspraak over kinderalimentatie wordt gemaakt ten nadele van de kinderen, bestaat een grote kans dat de afspraak nietig is en een rechter zelf tot vaststelling van een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding van de minderjarige kinderen overgaat.

Meld u aan voor onze opleidingen nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van ons aanbod. Meld u hieronder aan en ontvang als eerste een overzicht van nieuwe data en opleidingen.

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.