Stel dat een man en vrouw in 2017 samen een woning kopen voor een koopprijs van € 300.000,00. De vrouw voldoet de gehele koopprijs uit eigen middelen. Om die reden leggen de man en de vrouw in een samenlevingscontract vast dat de vrouw een vergoedingsrecht (een vordering) heeft op de man van € 150.000,00. In 2018 stappen ze in het huwelijksbootje, zonder het maken van huwelijkse voorwaarden. Ze trouwen dus in de wettelijke beperkte gemeenschap van goederen. Ontvangt de vrouw bij echtscheiding nog steeds haar volledige vordering van € 150.000,00? Deze vraag houdt de gemoederen al bezig sinds de invoering van de beperkte gemeenschap van goederen in 2018. De Hoge Raad heeft inmiddels uitsluitsel gegeven.
Beperkte gemeenschap van goederen
Voor alle huwelijken die worden gesloten na 1 januari 2018 geldt de wettelijke beperkte gemeenschap van goederen als de echtgenoten geen huwelijkse voorwaarden maken. Bezittingen en schulden die voor het huwelijk eigendom waren van één van beide partners vallen buiten de gemeenschap. Erfenissen en schenkingen vallen ook buiten de gemeenschap. Alle goederen die de echtgenoten tijdens het huwelijk verkrijgen, vallen in de huwelijksgemeenschap. Ook goederen die al voor het huwelijk aan de echtgenoten gezamenlijk toebehoorden, vallen in de huwelijksgemeenschap. Ten aanzien van schulden bepaalt de wet dat schulden die worden aangegaan tijdens het huwelijk in de gemeenschap vallen. Dat geldt ook voor schulden die goederen betreffen die voor het huwelijk al gemeenschappelijk waren. Wanneer een stel voor het huwelijk een hypothecaire lening heeft afgesloten ter verwerving van een gezamenlijke woning, dan valt deze schuld dus vanaf het huwelijk in de gemeenschap.
Echtscheiding en voorhuwelijkse investeringen
Wat gebeurt er in het voorbeeld met het vergoedingsrecht van € 150.000,00 van de vrouw op de man als zij in de wettelijke beperkte gemeenschap trouwen? Het vergoedingsrecht van de vrouw had zij al voor het huwelijk, zodat haar vergoedingsrecht niet in de gemeenschap valt. Wat gebeurt er met de (spiegelbeeldige) schuld van de man aan de vrouw uit hoofde van het vergoedingsrecht? Daarover bestaat verschil van mening. Volgens A-G Ibili (HR 20 december 2024, ECLI:NL:PHR:2024:1393) is de schuld van de man aan de vrouw een gemeenschapsschuld, omdat deze betrekking heeft op de gezamenlijke voorhuwelijkse woning. Onderaan de streep betekent dat een halvering van het vorderingsrecht van de vrouw. De vrouw heeft weliswaar nog steeds € 150.000,00 van de man te vorderen, maar zij moet ook € 75.000,00 dragen van de schuld van de man die in de gemeenschap is gevallen. Bij echtscheiding kan dit een onaangename verrassing zijn voor de vrouw.
Halvering voorhuwelijkse meerinbreng redelijk?
De visie van de A-G is al eerder verdedigd, maar kan ook op veel kritiek rekenen. De A-G geeft aan dat hij zich de aangevoerde bezwaren tegen de halvering van de vordering van de vrouw uit hoofde van meerinbreng kan voorstellen, te meer omdat de uitkomst in dit soort gevallen onredelijk uitpakt voor de vrouw. Zij zal er niet bedacht op zijn geweest dat haar vordering uit hoofde van meerinbreng op de man halveert als gevolg van het huwelijk, net zo min als de man zelf. De A-G geeft aan dat dit echter het resultaat is van de keuze die de wetgever heeft gemaakt. Een andere keuze van de wetgever was ook denkbaar geweest, maar die keuze is niet gemaakt zodat daar niet aan voorbij kan worden gegaan.
Toch geen halvering van de voorhuwelijkse meerinbreng
De Hoge Raad volgt de A-G niet en heeft op 21 maart 2025 (ECLI:NL:HR:2025:436) beslist dat de schuld uit hoofde van het vergoedingsrecht niet in de gemeenschap van goederen valt. Ook de Hoge Raad werpt een blik op de parlementaire geschiedenis. De passage in de parlementaire geschiedenis waarnaar de A-G verwijst, geeft volgens de Hoge Raad geen grond voor de conclusie van de A-G. Wanneer een echtgenoot dus vóór het huwelijk een vergoedingsrecht op de andere echtgenoot verkrijgt, doordat deze echtgenoot meer heeft gefinancierd in het gezamenlijke goed, halveert zijn vergoedingsrecht niet door het aangaan van een huwelijk.
