Geconfronteerd worden met een onverwachte schuld uit een erfenis, is erg vervelend.
Bij testament of op grond van de wet kunt u worden aangewezen als erfgenaam. Of u voor schulden uit de nalatenschap opdraait, hangt af van uw keuze. U heeft een drietal keuzes: zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Een eenmaal gemaakte keuze is in beginsel onherroepelijk.
Nalatenschap zuiver aanvaarden
Ten eerste kunt u de nalatenschap zuiver aanvaard. U erft dan alle bezittingen en schulden. Een erfgenaam kan voor deze keuze een verklaring van zuivere aanvaarding afleggen bij de griffie van de rechtbank. Het is echter ook mogelijk dat u wordt geacht de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard vanwege het feit dat u bepaalde handelingen heeft verricht waaruit kan worden opgemaakt dat u de nalatenschap zuiver heeft aanvaard. Als er dan meer schulden dan bezittingen in de nalatenschap zitten, moet u met uw eigen vermogen deze schulden betalen. Sinds 1 september 2016 is het privé vermogen van een erfgenaam beter beschermd. Dit volgt uit de Wet bescherming erfgenamen tegen schulden.
Sinds 1 september 2016 is er pas sprake van zuivere aanvaarding door handelen als u goederen van de erfenis verkoopt of wanneer u deze op een andere manier onttrekt aan eventuele schuldeisers. Wanneer een nalatenschap zuiver wordt aanvaard dan heeft de erfgenaam dus recht op alle bezittingen van de overledene, maar is de erfgenaam ook aansprakelijk voor alle schulden van de erflater. Dit geldt ook als die schulden meer bedragen dan de bezittingen van de erflater, wanneer er dus sprake is van een negatieve nalatenschap. Dat betekent in dat geval dat de erfgenaam met zijn of haar privévermogen de schulden van de nalatenschap zal moeten voldoen.
Nalatenschap beneficiair aanvaarden
Naast het zuiver aanvaarden bestaat de mogelijkheid om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Dit wordt ook wel het aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving genoemd. Ook hiervoor geldt dat u een verklaring van beneficiaire aanvaarding kunt afleggen bij de griffie van de rechtbank. Minderjarigen mogen een nalatenschap niet zuiver aanvaarden. In het geval van beneficiaire aanvaarding is de erfgenaam niet aansprakelijk voor de schulden van erflater voor zover de schulden de bezittingen overtreffen. Dus zitten er meer schulden in de erfenis dan bezittingen, dan hoeft u niet met uw privé vermogen bij te passen. Als de nalatenschap beneficiair wordt aanvaard leidt dit er in beginsel wel toe dat de nalatenschap zal moeten worden vereffend en dat de taken van een eventuele executeur ten einde komen, tenzij de nalatenschap alsnog voldoende baten heeft om alle schuldeisers te kunnen voldoen. De executeur kan in dat laatste geval een zogenaamde ruimschootsverklaring afleggen op grond waarvan de nalatenschap niet vereffend zal hoeven te worden.
Nalatenschap verwerpen
De derde en laatste mogelijkheid is dat de nalatenschap wordt verworpen. Bij het verwerpen van de nalatenschap is het ook mogelijk dat er direct een beroep wordt gedaan op de legitieme portie. Dit dient wel direct te gebeuren als de verklaring van verwerping wordt afgelegd. Dit wordt de zogenaamde contantenverklaring genoemd. Bij verwerping heeft degene die verworpen heeft nergens recht op, hij draait ook niet op voor de schulden. Let op, bij verwerping bestaat er veelal ook geen recht meer op levensverzekeringsuitkeringen.
Betere bescherming tegen schulden uit de nalatenschap
Op 1 september 2016 is er met de Wet bescherming erfgenamen tegen schulden een nieuw artikel in werking getreden (artikel 4:194a BW), welk artikel uitkomst biedt voor erfgenamen die de nalatenschap zuiver hebben aanvaard, maar die onverwachts worden geconfronteerd met een schuld van de nalatenschap die zij niet kenden en ook niet behoorden te kennen. In dat geval is het mogelijk om binnen drie maanden na ontdekking van die schuld een machtiging te vragen aan te kantonrechter om de nalatenschap alsnog beneficiair te mogen aanvaarden. Er bestaat dus een herkansing als u een onverwachte schuld ontdekt, maar u moet er wel snel bij zijn. Bij een nalatenschap waarin u schulden vreest of een daarvoor onbekende schuld ontdekt, is het zaak zo snel mogelijk een advocaat in te schakelen.
Uitspraak rechter over alsnog beneficiair aanvaarden
Inmiddels is de eerste uitspraak over het nieuwe artikel 4:194a BW bekend: Rechtbank Oost-Brabant, 5 januari 2017 (ECLI:NL:RBOBR:2017:136). In die zaak verleende de rechter de machtiging om alsnog beneficiair te aanvaarden: de erfgenamen kregen een herkansing.
