Wanneer het onduidelijk is of iemand nog leeft, dan is dat zeer verdrietig voor diens naasten. Daarnaast kan dit juridische problemen opleveren. In dit artikel wordt uiteengezet op welke manier er op juridisch vlak duidelijkheid kan komen over het in leven zijn van een persoon en er een einde kan komen aan onzekerheid.
Bij vele zaken, zoals bij de afwikkeling van een huwelijk of bij de verdeling van de goederen van een vermiste, is het van belang om te weten of iemand al dan niet in leven is. Wanneer duidelijk is dat iemand geleefd heeft, wordt het overlijden vastgesteld doordat er – op aangifte van een persoon die uit eigen wetenschap kennis draagt van het overlijden – een ‘akte van overlijden’ wordt opgemaakt. Is het bewijs van overlijden op die wijze niet mogelijk, dan kan de regeling over de vaststelling van vermissing of de overlijdensverklaring een oplossing bieden.
Vaststelling van vermissing: het overlijden is onzeker
Als het bestaan van iemand onzeker is, dan kunnen belanghebbenden of het Openbaar Ministerie bij de rechtbank verzoeken om de vermiste op de juiste wijze op te roepen om te laten blijken dat hij of zij in leven is. Daarbij wordt verzocht dat de rechtbank verklaart dat er een ‘vaststelling van vermissing’ is als deze ‘blijk van in leven zijn’ uitblijft. Dit verzoek kan vijf jaar na het laatste teken van leven van de vermiste worden gedaan. Wanneer er omstandigheden zijn die de dood van de vermiste waarschijnlijk maken, kan deze termijn worden verkort tot één jaar. Deze omstandigheden moeten voldoende objectief en concreet worden onderbouwd. Er dient dus sprake te zijn van een vermissing en het verstrijken van tijd.
Als de vermiste verschijnt, dan vervalt de procedure. Als de vermiste niet verschijnt en ook niemand in de procedure van het ‘in leven zijn’ van de vermiste doet blijken, dan spreekt de rechtbank – al dan niet na het herhalen van de procedure en/of het horen van getuigen en vragen om bewijsstukken – de ‘vaststelling van vermissing’ uit. De dag van vermoedelijk overlijden, is de dag nadat het laatste teken van leven gezien is, tenzij er redenen zijn om van die dag af te wijken.
Als het instellen van een rechtsmiddel tegen de uitspraak niet meer mogelijk is, dan wordt deze door de griffier van de instantie waar de zaak diende naar de gemeente gestuurd waar de vermiste zijn laatste woonplaats had. Als deze woonplaats niet in Nederland was, dan wordt de uitspraak naar de gemeente ’s-Gravenhage verzonden. De ambtenaar van de gemeente maakt van de uitspraak een akte op. Deze bewijst dat de vermiste op de in de akte opgenomen dag is overleden.
Overlijdensverklaring: het overlijden kan als zeker worden beschouwd
Als het lichaam van een vermiste niet kan worden teruggevonden maar, alle omstandigheden in aanmerking genomen, zijn of haar overlijden als zeker kan worden beschouwd, dan is de procedure eenvoudiger dan hiervoor vermeld. Deze veelal ook eerder worden gestart.
Het overlijden moet als zeker worden beschouwd – en hoeft dus niet zeker te zijn – als het met behulp van identificatietechnieken als antropologie, dactyloscopie, odontologie, pathologie, serologie en DNA onderzoek kan worden vastgesteld.
Als aan het voorgaande voldaan is, dan kan op verzoek van een belanghebbende of het openbaar ministerie de rechtbank verklaren dat de vermiste is overleden als de vermissing heeft plaatsgevonden in Nederland, de vermissing heeft plaatsgevonden tijdens een reis met een Nederlands schip of luchtvaartuig, de vermiste een Nederlander was of de vermiste zijn woon- of verblijfplaats in Nederland had.
In de uitspraak waarin staat opgenomen dat de vermiste is overleden, staat een dag en een tijdstrip van overlijden. Als dit moment niet bekend is, dan wordt dat door de rechter vastgesteld. De rechter houdt hierbij rekening met alle bewijzen en aanwijzingen ten aanzien van de omstandigheden waaronder of het tijdstip waarop het overlijden moet hebben plaatsgehad.
De griffier van de instantie waar de zaak als laatste diende, stuurt een afschrift van de definitieve uitspraak naar de gemeente ’s-Gravenhage, waarvan de uitspraak een akte van inschrijving wordt opgemaakt, die daar in het register van overlijden wordt opgenomen.
Onzekerheid over het in leven zijn van uw dierbare
Onzekerheid over de vraag of uw dierbare nog leeft, is slopend. Helaas kunnen wij dit niet voor u wegnemen. Wanneer iemand vermoedelijk is overleden, dan kunnen wij u wel bijstaan in de juridische procedure.
