Na een overlijden komt er veel op de erfgenamen af. Zo moeten de bezittingen en schulden in kaart worden gebracht, goederen verkocht (soms nodig, soms wenselijk), vorderingen geïnd en schulden betaald. Het laatste onderdeel van de afwikkeling van een nalatenschap is de “verdeling”.
Alles wat nog over is, wordt tussen de erfgenamen verdeeld. Is er slechts één erfgenaam, dan is dat geen verdeling; de erfgenaam deelt de erfenis immers met niemand anders. Een verdeling houdt als het ware in, dat een erfgenaam met uitsluiting van de andere(n) een of meer goederen verkrijgt. De inhoud van het testament kan van belang zijn voor de verdeling, bijvoorbeeld voor de vraag hoe groot de erfdelen van de erfgenamen zijn. Anders volgt dit uit de wet. Als de erfgenamen ruzie hebben over de verdeling van de erfenis en ze de nalatenschap zelf niet kunnen verdelen, is de hulp van een erfrechtadvocaat nodig. Deze advocaat erfrecht zal bezien of het mogelijk is zonder een rechter tot een verdeling van de erfenis te komen. Lukt dat niet, dan zal de erfrechtadvocaat een gerechtelijke procedure starten.
Wie mogen/moeten de erfenis verdelen?
Aan de verdeling moeten alle erfgenamen meewerken. Is in het testament een executeur (voorheen executeur-testamentair) benoemd, dan heeft die bepaalde verplichtingen, maar hij mag in beginsel niet verdelen. Is een executeur-/afwikkelingsbewindvoerder benoemd, dan heeft deze persoon veelal wel in het testament de bevoegdheid gekregen om de nalatenschap (naar eigen inzicht) te verdelen. Een vereffenaar, of dit nu de gezamenlijke erfgenamen zijn of een vereffenaar die de rechtbank heeft benoemd, mag niet verdelen. Een vereffenaar maakt de nalatenschap (enkel) gereed voor de verdeling. Het zijn in dat geval (weer) de gezamenlijke erfgenamen die uiteindelijk bevoegd zijn om te verdelen.
Problemen bij de verdeling van de erfenis
In de praktijk levert een verdeling van een nalatenschap de nodige discussies tussen de erfgenamen op. Een verdeling neemt daarom soms jaren in beslag. Komen de erfgenamen er onderling niet uit of werkt een erfgenaam niet aan de verdeling mee, dan zal de rechter er aan te pas moeten komen.
Inbreng van schenkingen in de nalatenschap: verrekening schenking met erfdeel
Een probleem dat bijvoorbeeld kan spelen, is het feit dat een van de erfgenamen vóór het overlijden schenkingen heeft ontvangen. Het testament of de wet kan bepalen (mede afhankelijk van de vraag of de schenking onder het oude erfrecht van vóór 2003 of onder het nieuwe erfrecht sinds 2003 is gedaan) dat schenkingen moeten worden “ingebracht”. Is dat het geval, dan brengt de inbreng van schenkingen mee dat de erfgenaam die schenkingen als voorschot op de erfenis heeft gehad en zal moeten verrekenen met diens erfdeel. Logischerwijs brengt dat de nodige wrijvingen c.q. spanningen tussen de erfgenamen mee.
Goed verzwegen, verborgen gehouden of zoek gemaakt: verbeuren aandeel in goed
Ook kan het zijn dat een erfgenaam goederen die tot de nalatenschap behoren, opzettelijk heeft verzwegen (verborgen heeft gehouden of zoek heeft gemaakt). Wordt dat aangetoond, dan “verbeurt” die erfgenaam zijn aandeel in dat verzwegen goed. Met andere woorden: hij kan er in het geheel in het kader van de verdeling geen aanspraak meer op maken.
Gedwongen schuldverrekening erfgenaam: verrekening schuld met erfdeel
Daarnaast valt te denken aan de situatie dat de erfgenamen stellen dat een erfgenaam een schuld aan de nalatenschap heeft. De andere erfgenamen kunnen van de erfgenaam verlangen dat de schuld via “gedwongen schuldverrekening” zoals de wet voorschrijft, bij de verdeling wordt verrekend met diens erfdeel.
Geschil waarde goederen nalatenschap
Ook kan onenigheid bij de verdeling ontstaan over de waarde van de goederen die verdeeld moeten worden. In principe geldt dat voor de waarde van de goederen bepalend is de datum waarop de verdeling plaatsvindt. Uitzonderingen op die regel zijn mogelijk, bijvoorbeeld op grond van de “redelijkheid en billijkheid”, of als de erfgenamen gezamenlijk anders afspreken.
Gerechtelijke procedures bij ruzie over de verdeling van de erfenis
Bij de verdeling moeten uiteindelijk alle erfgenamen het met elkaar eens zijn. Lukt dat niet, dan zal de rechter een beslissing moeten nemen.
Er worden veel verdelingsprocedures gevoerd, zeker nu volgens de wet, in beginsel, niemand verplicht is om in een “onverdeeldheid” te blijven. Zo kan de rechter worden verzocht de verdeling zelf vast te stellen of de wijze van verdeling te bepalen. Te denken valt aan verschillende manieren van verdeling van goederen uit de erfenis:
- Toedeling van een gedeelte van een goed aan iedere erfgenaam;
- Overbedeling van een erfgenaam tegen vergoeding van de overwaarde;
- Verkoop van een goed en verdeling van (een deel van) de opbrengst van het goed.
Alle erfgenamen moeten in een gerechtelijke verdelingsprocedure betrokken worden, zodat de verdeling ten aanzien van hen allen geldt. Voor u als erfgenaam is een erfrechtadvocaat bij deze procedure verplicht, maar ook welkom zodat u goed beslagen ten ijs komt. Wordt u als erfgenaam in een dergelijke procedure betrokken en vermoedt u dat goederen in de verdeling ontbreken, dan biedt de wet de mogelijkheid om middels een eigen advocaat in diezelfde procedure te vorderen dat álle goederen in de verdeling worden meegenomen. Blijkt nadien dat desondanks een goed is overgeslagen bij die verdeling, dan is verdeling van dat goed nog immer via de rechter af te dwingen. Verjaring is daarbij niet aan de orde.
Deskundige bijstand erfrechtadvocaat helpt
Het erfrecht is complex, zo ook de verdeling van de erfenis. Problemen bij de verdeling van een nalatenschap zijn dan ook niet altijd te voorkomen, maar wel te genezen. Een gespecialiseerd erfrechtadvocaat kan u hierbij helpen. Neemt u vooral tijdig contact op. Mocht u op voorhand meer willen weten, bekijk dan de 10 meest gestelde vragen (en de antwoorden) over de verdeling van een nalatenschap.
