Het is de ervaren vereffenaar wel bekend dat er een significant onderscheid is tussen de lichte en de zware vereffening. Het is de ervaren vereffenaar waarschijnlijk óók wel bekend dat er mogelijkheden zijn om de lichte vereffening te verzwaren en de zware vereffening te verlichten, maar hoe zit dat ook alweer? Hieronder hebben wij dit nog eens overzichtelijk voor u op een rij gezet.
Vereffening van de nalatenschap
Is de nalatenschap beneficiair aanvaard, dan zal de nalatenschap vereffend moeten worden. Dit volgt uit artikel 4:202 BW. Er gelden op dit uitgangspunt wel drie uitzonderingen, te weten:
- Indien er een executeur is die de ruimschootsverklaring heeft afgelegd, dan hoeft er niet vereffend te worden (artikel 4:202 lid 1 sub a BW);
- Indien het saldo van de nalatenschap positief is, kan een wettelijk vertegenwoordiger van de erfgenaam die voor deze beneficiair heeft aanvaard, de kantonrechter verzoeken om ontheffing van de verplichting om te vereffenen (artikel 4:202 lid 2 BW);
- Als de wettelijke verdeling van toepassing is, hoeft de nalatenschap slechts te worden vereffend wanneer de langstlevende beneficiair heeft aanvaard (artikel 4:202 lid 3 BW).
De lichte vereffening van de nalatenschap
Wordt de nalatenschap beneficiair aanvaard, dan geldt in beginsel de lichte vereffening. De gezamenlijke erfgenamen zijn in dat geval van rechtswege gezamenlijk vereffenaar (artikel 4:195 BW). Dit wordt de lichte vereffening genoemd, omdat op de erfgenamen vereffenaars een stuk minder verplichtingen rusten dan op de door de rechtbank benoemde vereffenaars.
De zware vereffening van de nalatenschap
Wordt er een vereffenaar benoemd door de rechtbank (artikel 4:204 BW), dan is er sprake van een zware vereffening. De rechtbank kan ook een vereffenaar benoemen als de nalatenschap niet beneficiair is aanvaard.
Verzwaring van de lichte vereffening van de nalatenschap
Indien er sprake is van de lichte vereffening van de nalatenschap hoeven de erfgenamen vereffenaar(s) niet aan alle verplichtingen te voldoen waar de vereffenaar in de zware vereffening wel aan moet voldoen. Op grond van artikel 4:221 BW gelden de navolgende verplichtingen slechts indien de kantonrechter zulks bepaalt:
- Het openlijk oproepen van schuldeisers (artikel 4:214 lid 1 BW);
- Het neerleggen van een lijst van erkende en betwiste vorderingen ter inzage van erfgenamen, legatarissen en allen die zich als schuldeiser hebben aangemeld (artikel 4:214 lid 5 BW);
- Het neerleggen van de rekening en verantwoording en uitdelingslijst en de bekendmaking hiervan (artikel 4:218 BW).
Met het opleggen van de hiervoor genoemde verplichting kan de kantonrechter de lichte vereffening verzwaren. De kantonrechter kan dit bijvoorbeeld doen in het geval de erfgenamen op grond van artikel 4:199 lid 2 BW hebben gemeld dat de nalatenschap negatief is. De kantonrechter kan op die manier beter toezicht houden.
Verlichting van de zware vereffening van de nalatenschap
De lichte vereffening kan worden verzwaard en de zware vereffening kan worden verlicht. In twee gevallen hoeft er door de benoemde vereffenaar namelijk geen rekening en verantwoording en uitdelingslijst te worden neergelegd:
- Artikel 4:221 lid 2 BW bepaalt dat geen rekening en verantwoording en uitdelingslijst hoeft te worden neergelegd in het geval dat alle nalatenschapsschulden kunnen worden voldaan. Dit kan zijn omdat de nalatenschap positief is of omdat de schulden door bijvoorbeeld de erfgenamen uit hun privévermogen worden voldaan. Het is dus niet noodzakelijk dat de schulden uit de nalatenschap worden voldaan;
- Daarnaast is het mogelijk om de rechter te vragen om vrijstelling van de verplichting om rekening en verantwoording en een uitdelingslijst neer te leggen. Let op, een dergelijk verzoek wordt alleen toegewezen als de schuldeisers geen bezwaar hebben tegen de verzochte vrijstelling. Volgens de parlementaire geschiedenis kan er bijvoorbeeld vrijstelling worden verleend in het geval er een schuldeiser is, wiens vordering door een onderpand met ruime overwaarde is gedekt en er voorlopig geen aflossing wordt verlangd.
Wees erop alert dat tegen een beschikking van de kantonrechter op grond van artikel 2:221 lid 2 BW (eerste zin) geen andere voorziening open staat dan cassatie in het belang der wet (artikel 676a Rv).
In het geval geen rekening en verantwoording en uitdelingslijst hoeft te worden neergelegd, dient echter nog wel rekening en verantwoording afgelegd te worden aan degenen die recht hebben op het overschot, de erfgenamen. Artikel 4:221 lid 3 BW verwijst voor de wijze waarop in dat geval rekening en verantwoording moet worden afgelegd naar de voorschriften die gelden voor bewindvoerders, artikel 4:161 BW en dat betekent dat het bepaalde in paragraaf 10 en 11 van afdeling 1.14.6 BW aangaande de voogdijrekening van overeenkomstige toepassing is.
Let er op dat u een afschrift van de rekening en verantwoording wel ter kennisgeving naar de kantonrechter stuurt.
Conclusie lichte vereffening en zware vereffening
Het is goed om altijd het verschil tussen de zware en de lichte vereffening in het oog te houden. Het verzwaren van de lichte vereffening komen we in de praktijk niet heel vaak tegen. Wel zien we regelmatig de situatie dat de zware vereffening wordt verlicht, met name omdat (gelukkig) een heleboel nalatenschappen met een positief saldo eindigen.
Wij gaan voor verlichting in deze feestelijke decembermaand, en u?
