Het loon van de vereffenaar bij een positieve nalatenschap

Een door de rechtbank benoemde vereffenaar heeft op grond van de wet recht op loon.  De hoogte van het vereffenaarsloon wordt vastgesteld vóórdat de uitdelingslijst bij de boedelnotaris of ter griffie wordt neergelegd. Als echter sprake is van een positieve nalatenschap, rust op de vereffenaar níét de verplichting om een uitdelingslijst neer te leggen. Hieronder leest u of en hoe in een dergelijk geval het loon van een door de rechtbank benoemde vereffenaar wordt vastgesteld en wat de positie van de erfgenamen ter zake is.

Juridisch kader loon vereffenaar bij positieve nalatenschap

Een vereffenaar heeft als taak om de nalatenschap als een goed vereffenaar te beheren en gereed te maken voor verdeling (te vereffenen). In dat kader heeft de vereffenaar verschillende rechten, plichten en bevoegdheden. Zo dient de vereffenaar onder andere bekende en onbekende schuldeisers van de nalatenschap op te roepen (artikel 4:214 lid 1 BW).  Deze schuldeisers kunnen hun vorderingen binnen een door de kantonrechter bepaalde termijn indienen bij de vereffenaar of, indien deze is aangewezen, bij de boedelnotaris.

Binnen zes maanden nadat de voor het indienen van de vorderingen gestelde termijn is verstreken, moet de vereffenaar een rekening en verantwoording en een uitdelingslijst ter inzage leggen. Deze rekening en verantwoording en uitdelingslijst moet worden gedeponeerd bij de boedelnotaris (voor zover deze bij de nalatenschap is betrokken) of op de griffie van de rechtbank, zodat iedereen kennis kan nemen hiervan. In de uitdelingslijst is vastgelegd wie wat betaald krijgt vanuit het vermogen van de nalatenschap.

In deze uitdelingslijst wordt in de regel ook het loon van de vereffenaar opgenomen. Artikel 4:206 lid 3 BW bepaalt namelijk dat de kantonrechter het loon van de vereffenaar vaststelt vóór het opmaken van de uitdelingslijst. Het betreft hier dus een aangelegenheid tussen de rechter en de vereffenaar. Is een erfgenaam, legataris, legitimaris of schuldeiser het niet eens met de uitdelingslijst, bijvoorbeeld als zij vinden dat het loon van de vereffenaar te hoog is vastgesteld, dan kan diegene binnen een maand na de bekendmaking van de uitdelingslijst verzet instellen tegen deze uitdelingslijst op grond van artikel 4:218 lid 3 BW.

Over de uitdelingslijst en het loon van de vereffenaar is de laatste tijd veel commotie ontstaan. Dit heeft te maken met artikel 4:221 lid 2 BW. Hieruit volgt dat een vereffenaar wordt vrijgesteld van de verplichting om een uitdelingslijst neer te leggen wanneer alle nalatenschapsschulden ten volle worden voldaan, voordat zes maanden zijn verstreken na de datum waarop de vorderingen moesten worden ingediend. Daarnaast kan de kantonrechter de vereffenaar van deze verplichting vrijstellen. Met andere woorden: als de nalatenschap positief is of als de kantonrechter de vereffenaar vrijstelt van de verplichting om een uitdelingslijst neer te leggen, hoeft er geen uitdelingslijst neergelegd te worden. Dientengevolge kan het loon van de vereffenaar niet door de kantonrechter worden vastgesteld. Ook kunnen de erfgenaam, legataris, legitimaris of schuldeiser geen verzet meer aantekenen tegen het alsdan vastgestelde loon van de vereffenaar.

In de rechtspraak hebben we de afgelopen periode verschillende visies voorbij zien komen over de vraag hoe hiermee omgegaan moet worden. Een korte bespreking daarvan volgt hieronder.

Rechtspraak loon vereffenaar bij positieve nalatenschap

Rechtbank Den Haag, 8 oktober 2021 (ECLI:NL:RBDHA:2021:11494)

In deze procedure verzoekt een vereffenaar de kantonrechter een voorschot op het vereffenaarsloon vast te stellen. Hoewel het loon van de vereffenaar in beginsel pas wordt uitgekeerd na het verbindend worden van de uitdelingslijst (op grond van art. 4:220 lid 1 BW), oordeelt de kantonrechter dat het niet in strijd is met de wet om gedurende de vereffening een voorschot op het loon vast te stellen, tenzij sprake is van een positieve nalatenschap. In het geval van een positieve nalatenschap rust op de vereffenaar immers niet de verplichting van artikel 4:218 lid 1 BW om de uitdelingslijst neer te leggen (art. 4:221 lid 2 BW).

De kantonrechter oordeelt dat uit de overgelegde informatie en stukken van de vereffenaar onvoldoende blijkt wat de huidige toestand van de boedel is. Hierdoor kan de kantonrechter thans niet vaststellen of sprake is van een positieve of negatieve nalatenschap.

Uit bovenstaande uitspraak volgt dus dat de vaststelling van (een voorschot op) het vereffenaarsloon niet door de kantonrechter kan geschieden – zo de kantonrechter – als sprake is van een positieve nalatenschap. Dit oordeel velt rechtbank Den Haag nogmaals in een uitspraak, precies één maand later.

Rechtbank Den Haag, 8 november 2021 (ECLI:NL:RBDHA:2021:12119)

De rechtbank oordeelt in deze procedure wederom dat als sprake is van een positieve nalatenschap, op de vereffenaar niet de verplichting van artikel 4:218 lid 1 BW rust om een uitdelingslijst neer te leggen. Dat betekent volgens de rechtbank dat de erfgenamen ook geen verzet tegen de uitdelingslijst (en de vaststelling van het loon) kunnen instellen en de kantonrechter ook niet het loon voor het opmaken van de uitdelingslijst kan vaststellen. Uitgangspunt is daarom dat een benoemde vereffenaar, als er sprake is van een positieve nalatenschap, in overleg met de erfgenamen zijn loon vaststelt.

Uit deze twee uitspraken kunnen we alvast de volgende tussenstand opmaken: als sprake is van een positieve nalatenschap dan rust op de vereffenaar niet de verplichting om een uitdelingslijst neer te leggen. In dat geval dient de vereffenaar in overleg met de erfgenamen zijn of haar loon vast te stellen. Echter, we constateerden eerder dat de vaststelling van het loon van de vereffenaar een aangelegenheid tussen de rechter en de vereffenaar betreft.

In de procedure bij het gerechtshof Den Haag, waarin het hof op 20 juni 2018 uitspraak heeft gedaan, had de kantonrechter in eerste aanleg de erfgenamen als belanghebbenden aangemerkt ten aanzien van de vaststelling van het voorschot op het vereffenaarsloon. Het hof is het daarmee niet eens. In de ogen van het hof zijn de erfgenamen slechts informanten, nu zij bij de vaststelling van (een voorschot op) het loon van de vereffenaar geen partij zijn (Hof Den Haag 20 juni 2018, ECLI:NL:GHDHA:2018:1678).

Rechtbank Rotterdam 21 januari 2022 (ECLI:NL:RBROT:2022:601)

Onder verwijzing naar de uitspraak van rechtbank Den Haag van 8 november 2022 oordeelt rechtbank Rotterdam dat de vereffenaar bij een positieve nalatenschap rekening en verantwoording moet afleggen aan de erfgenamen in plaats van aan de kantonrechter. Gelet daarop ligt het ook voor de hand dat een vereffenaar in dat geval samen met de erfgenamen het loon vaststelt. Als een vereffenaar dat echter niet wil of er samen met de erfgenamen niet uitkomt, dan staat het de vereffenaar vrij zich te wenden tot de kantonrechter om zijn loon vast te stellen.

Rechtbank Gelderland houdt er een ander oordeel op na dan rechtbank Den Haag en rechtbank Rotterdam.

Rechtbank Gelderland 5 januari 2022 (ECLI:NL:RBGEL:2022:48)

In deze procedure overweegt de kantonrechter dat de vereffenaar als gevolg van een positieve nalatenschap weliswaar is vrijgesteld van de ter inzage legging van de rekening en verantwoording en uitdelingslijst, maar dit betekent niet dat de rekening en verantwoording en de uitdelingslijst niet behoeven te worden opgemaakt. De vereffenaar zal immers – zo de kantonrechter – rekening en verantwoording over het door haar gevoerde beheer over de nalatenschap af moeten leggen aan de erfgenamen. Aangezien artikel 4:206 lid 3 BW  bepaalt dat de door de rechter benoemde vereffenaar recht heeft op loon dat door de kantonrechter voor het opmaken van de uitdelingslijst wordt vastgesteld, is de kantonrechter van oordeel dat de kantonrechter bevoegd is te beslissen over de vaststelling van het loon van de vereffenaar zoals bedoeld in artikel 4:206 lid 3 BW.

Niet veel later komt rechtbank Den Haag terug op haar eerdere uitspraken.

Rechtbank Den Haag 10 juni 2022 (ECLI:NL:RBDHA:2022:5459)

Rechtbank Den Haag overweegt, in de lijn van rechtbank Gelderland, dat de vrijstelling van het neerleggen van de uitdelingslijst niet betekent dat de vereffenaar geen rekening en verantwoording en uitdelingslijst hoeft op te maken. De vereffenaar is dan gehouden om rekening en verantwoording af te leggen aan de erfgenamen van de overledene. Daarin zal het loon van de vereffenaar terugkomen. Als de erfgenamen zich niet kunnen verenigen met die rekening en verantwoording, kunnen zij hun geschil voorleggen aan de kantonrechter op grond van artikel 4:161 lid 4 jo. artikel 1:374 lid 2 BW. Op die manier hebben de erfgenamen de mogelijkheid eventuele bezwaren tegen (de hoogte van) het loon aan de orde te stellen. Dit betekent dat de kantonrechter het loon van een benoemde vereffenaar dus wél voor het opmaken van de (rekening en verantwoording) en uitdelingslijst kan vaststellen.

Concluderend over het loon van de vereffenaar bij een positieve nalatenschap

Op grond van bovenstaande uitspraken kunnen we een aantal zaken concluderen. In de eerste plaats dat het vereffenaarsloon bij een positieve nalatenschap wel degelijk door de kantonrechter vastgesteld kan worden, en wel voor het opmaken van de uitdelingslijst. In de rechtspraak wordt echter verschillend gedacht over de wettelijke grondslag. Rechtbank Gelderland oordeelt dat dit kan op grond van artikel 4:206 lid 3 BW, terwijl rechtbank Den Haag artikel 4:161 lid 4 en artikel 1:374 lid 2 BW aan haar overwegingen ten grondslag legt. Voorts blijft de vereffenaar ook bij een positieve nalatenschap verplicht een uitdelingslijst op te stellen; hij hoeft deze enkel niet bij de kantonrechter te deponeren.

Wij kijken met belangstelling uit naar toekomstige uitspraken over dit veelbesproken onderwerp en houden u graag op de hoogte van de ontwikkelingen.


Dit artikel is onderdeel van de VereffeningsFlits september 2022. Bekijk het volledige overzicht.

VereffeningsFlits | sep. ’22

Meld u aan voor onze opleidingen nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van ons aanbod. Meld u hieronder aan en ontvang als eerste een overzicht van nieuwe data en opleidingen.

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.