Financieel ouderenmisbruik komt vaak pas na het overlijden aan het licht. Dan blijkt dat de nalatenschap van het slachtoffer kleiner is dan verwacht. Vaak zijn het erfgenamen die tot deze onaangename ontdekking komen en proberen de gevolgen van het financieel misbruik achteraf ongedaan te maken. Er zijn vele dossier in onze praktijk waarin met hulp van één van onze erfrechtadvocaten dit succesvol is gebeurd. Maar ook een onterfd kind dat een beroep heeft gedaan op zijn legitieme portie kan optreden tegen financieel ouderenmisbruik.
Onterfd kind heeft recht op legitieme portie
Een onterfd kind heeft – als het daar tijdig aanspraak op maakt – recht op de legitieme portie. De legitieme portie is een vordering in geld ter grootte van de helft van een wettelijk erfdeel. Stel dat de overledene twee kinderen en een echtgenoot achterlaat waarbij één kind wordt onterfd, dan bedraagt de legitieme portie van het onterfde kind (de legitimaris) 1/6. De legitieme portie wordt berekend over de legitimaire massa, die is samengesteld uit het vermogen van de overledene op de sterfdatum, verminderd met bepaalde in de wet genoemde schulden en vermeerderd met in de wet genoemde giften.
Financieel ouderenmisbruik verkleint legitieme portie
Financieel ouderenmisbruik leidt vaak tot een lager vermogen van de overledene op de sterfdatum. Omdat de onterfde legitimaris geen rechtsopvolger van de erflater is, kan de legitimaris niet optreden als rechtsopvolger van de overledene en op die manier proberen om het verdwenen vermogen terug te brengen in de nalatenschap. Als een erfgenaam daarin wel slaagt, neemt als gevolg daarvan de legitimaire massa en daarmee ook de legitieme portie toe. Maar wat gebeurt er als de erfgenaam geen actie onderneemt? De legitieme portie is dan als gevolg van het financieel ouderenmisbruik kleiner. Kan de legitimaris hier iets tegen ondernemen?
Vergroten legitieme portie door bewijs giften
Uit de rechtspraak blijkt dat een legitimaris nog niet vaak optreedt tegen de gevolgen van financieel ouderenmisbruik voor de legitieme portie. Legitimarissen proberen wel regelmatig bepaalde vermogensoverhevelingen tijdens leven als giften aan te merken, zodat deze worden opgeteld bij de legitimaire massa. Zij stellen bijvoorbeeld dat bepaalde contante opnames en/of uitgaven van de rekening van de overledene feitelijk giften zijn geweest. Als zij in de bewijslast dat er sprake is geweest van giften slagen, wordt hun legitieme portie hoger. De bewijslast dat er sprake is van een gift, vormt echter vaak een struikelblok.
Financieel ouderenmisbruik leidt tot betaling van schadevergoeding aan legitimaris
Uit een recente uitspraak van het Hof Den Haag (Hof Den Haag, 12-01-2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:47) blijkt dat een legitimaris ook een andere invalshoek kan kiezen en onder omstandigheden kan betogen dat het financieel ouderenmisbruik onrechtmatig is ten opzichte van hem of haar. De kwestie waar het hof over moest oordelen, speelde tussen een onterfd kind en zijn twee broers met betrekking tot de nalatenschap van hun moeder. De broers hadden een volmacht gehad over het vermogen van moeder en tijdens de procedure bleek dat er gedurende het beheer van de broers sprake was van onverklaarbare onttrekkingen van bijna € 400.000,00. Het hof was met de rechtbank van mening dat de broers niet voldoende hebben weerlegd dat het geld aan hen is toegekomen c.q. zij verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor de aanzienlijke vermindering van het vermogen van moeder. De broers worden veroordeeld tot betaling van een schadevergoeding aan de legitimaris. De schadevergoeding wordt vastgesteld op de hoogte van de legitieme portie, berekend over de legitimaire massa zoals die zou zijn geweest als de onverklaarbare onttrekkingen niet hadden plaatsgevonden. Het is dus niet de legitieme portie zelf die hoger wordt vastgesteld, maar een vordering tot schadevergoeding op grond van onrechtmatige daad die daarvoor in de plaats komt.
Erfgenamen en legitimarissen kunnen optreden tegen financieel ouderenmisbruik
De rechtspraak over financieel ouderenmisbruik is veelvuldig en in beweging. Daaruit volgt dat niet alleen erfgenamen, maar ook legitimarissen onder omstandigheden kunnen optreden tegen financieel ouderenmisbruik. De ontwikkeling in de rechtspraak zal naar onze verwachting blijven voortduren, nu financieel ouderenmisbruik helaas veelvuldig voorkomt. Ons kantoor ontwikkelde een systeem waarmee bezien wordt of verdwenen vermogen teruggehaald kan worden in de nalatenschap. Onze erfrechtadvocaten hebben veel ervaring.
