In een eerdere publicatie (U gaat scheiden, wat nu?) zijn wij reeds ingegaan op de mogelijkheden bij en de duur van een echtscheidingsprocedure. Maar wat moet concreet geregeld worden? Welke onderwerpen komen kijken bij een echtscheiding? De volgende onderwerpen zijn in ieder geval van belang:
- Regeling met betrekking tot de kinderen (ouderschapsplan);
- Verdeling huwelijksgemeenschap / afwikkeling huwelijkse voorwaarden;
- Partneralimentatie;
- Pensioenverevening;
- Fiscale aspecten met betrekking tot de echtscheiding.
Echtscheiding en kinderen
Indien u gaat scheiden en samen het ouderlijk gezag heeft over één of meerdere minderjarige kinderen, bepaalt de wet dat u verplicht bent een ouderschapsplan op te stellen. Dit ouderschapsplan dient te worden ingediend bij de rechtbank, bij het verzoekschrift tot echtscheiding. In een ouderschapsplan dienen kort gezegd drie onderwerpen te worden opgenomen, namelijk een zorgregeling, de wijze waarop ouders elkaar zullen informeren en de (hoogte van de) kinderalimentatie. In een eerdere publicatie (Het ouderschapsplan: waar moet u samen afspraken over maken?) gingen wij uitgebreid in op deze in het ouderschapsplan op te nemen onderwerpen.
Echtscheiding en verdeling huwelijksgemeenschap / afwikkeling huwelijkse voorwaarden
Gemeenschap van goederen
Bij de afwikkeling van een echtscheiding komen ook vermogensrechtelijke aspecten kijken. Indien u voorafgaand of tijdens het huwelijk geen huwelijkse voorwaarden heeft opgesteld, bent u in gemeenschap van goederen getrouwd. Wat de omvang van de huwelijksgemeenschap in dat geval is, is afhankelijk van de datum van uw huwelijk. Indien u vóór 1 januari 2018 bent gehuwd, is sprake van een algehele gemeenschap van goederen. In dat geval vallen in beginsel alle goederen en schulden in de gemeenschap, dus ook het voorhuwelijkse vermogen en verkregen schenkingen en nalatenschappen. Dat is anders indien sprake is van een schenking of nalatenschap die onder uitsluitingsclausule is verkregen; deze goederen behoren tot het privévermogen van de betreffende echtgenoot. Indien u op of na 1 januari 2018 bent gehuwd, is sprake van een beperkte gemeenschap van goederen. In dat geval vallen het voorhuwelijkse vermogen en eventueel verkregen schenkingen en nalatenschappen in beginsel niet in de gemeenschap.
In het geval van een echtscheiding wordt de gemeenschap van goederen ontbonden op het moment van indiening van het verzoekschrift tot echtscheiding. Vervolgens dient het gemeenschappelijk vermogen te worden verdeeld. Daarbij kunnen / dienen bijvoorbeeld ook afspraken gemaakt te worden over eventueel in gemeenschapsvermogen geïnvesteerd privévermogen en vice versa. Indien mogelijk kunt u over de afwikkeling van de huwelijksgemeenschap in onderling overleg afspraken maken, die kunnen worden vastgelegd in een echtscheidingsconvenant. Indien u samen geen afspraken kunt maken, kunt u de (wijze van de) verdeling aan de rechtbank voorleggen.
Huwelijkse voorwaarden
Indien u voor of tijdens het huwelijk huwelijkse voorwaarden heeft opgesteld, dienen deze te worden afgewikkeld. De huwelijkse voorwaarden bepalen het op het huwelijk toepasselijke “vermogensregime”. Zo kunnen in huwelijkse voorwaarden bijvoorbeeld een periodiek verrekenbeding, een finaal verrekening bij echtscheiding en/of overlijden of een beperkte gemeenschap van goederen zijn opgenomen. Een echtscheidingsadvocaat kan u nader adviseren over de inhoud van uw huwelijkse voorwaarden en de afwikkeling daarvan.
Echtscheiding en partneralimentatie
Een ander aandachtspunt bij een echtscheiding is de partneralimentatieverplichting. Daarbij spelen twee maatstaven een rol, namelijk 1) is aan de zijde van de alimentatiegerechtigde sprake van behoefte aan partneralimentatie en 2) heeft de alimentatieplichtige voldoende draagkracht voor het betalen van partneralimentatie. In een eerdere publicatie (Wat u moet weten over het berekenen van partneralimentatie) gingen wij uitgebreid in op de (wijze van berekening van) partneralimentatie.
Voor beantwoording van de vraag wat de duur van de partneralimentatieverplichting is, is relevant op welke datum het verzoekschrift tot echtscheiding is ingediend. Indien het verzoekschrift op of na 1 januari 2020 is ingediend, is de “nieuwe” partneralimentatiewet van toepassing. Behoudens specifiek in de wet genoemde uitzonderingen, is de duur van de partneralimentatieverplichting in dat geval beperkt tot vijf jaar. Vóór 1 januari 2020 was sprake van een duur van (in beginsel) twaalf jaar. In een eerdere publicatie (Wetsvoorstel herziening partneralimentatie aangenomen) hebben wij uitgebreid stilgestaan bij de wijzigingen per 1 januari 2020.
Echtscheiding en pensioen(verevening)
Ouderdomspensioen
Op grond van de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding dient een in deze wet genoemd ouderdomspensioen in beginsel te worden verevend. Dit betekent kort gezegd dat u recht heeft op de helft van het tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen van uw (ex-)echtgenoot. U kunt bij huwelijkse voorwaarden of echtscheidingsconvenant echter de pensioenverevening uitsluiten. Het is daarom goed om altijd de huwelijkse voorwaarden op dit punt te raadplegen.
Om ervoor te zorgen dat het pensioenfonds uw vereveningsdeel ten tijde van de uitkering rechtstreeks aan u overmaakt, dient u binnen twee jaar na de echtscheiding het pensioenfonds in te lichten door middel van het daarvoor bestemde formulier.
U ontvangt uw vereveningsdeel op het moment dat uw ex-echtgenoot met pensioen gaat. In het kader van te maken afspraken over pensioenverevening kunt u echter (onder andere) kiezen voor conversie. Op deze manier is de uitkering van uw vereveningsdeel niet afhankelijk van de leeftijd en het leven van uw ex-echtgenoot. Dit kan in sommige gevallen voordelig, maar in sommige gevallen ook nadelig zijn. Een echtscheidingsadvocaat kan u adviseren of een keuze voor conversie voordelig is in uw geval.
Partnerpensioen
Bij echtscheiding heeft u daarnaast recht op het tijdens én voor het huwelijk opgebouwde (bijzonder) nabestaandenpensioen / partnerpensioen. Dit is enkel het geval indien sprake is van een zogenaamd partnerpensioen op opbouwbasis. Indien sprake is van een partnerpensioen op risicobasis, wordt enkel uitgekeerd bij (onder andere) overlijden tijdens het huwelijk, indien in dat jaar premie is betaald. Bij een echtscheiding is in dat geval géén sprake van recht op partnerpensioen, omdat geen sprake is van opgebouwd kapitaal.
Fiscale aspecten bij een echtscheiding
Tot slot dient u bij een echtscheiding rekening te houden met de fiscale aspecten daarvan. Enkele aandachtspunten zijn:
- Het kan voordelig zijn om in het jaar van uw echtscheiding er voor te kiezen het volledige jaar fiscaal partner te zijn en samen aangifte Inkomstenbelasting te doen. Hiervoor dient wel sprake te zijn van overeenstemming tussen u en uw ex-echtgenoot;
- De fiscale gevolgen met betrekking tot de echtelijke woning, zoals de (beperkte) mogelijkheid om hypotheekrente af te trekken, zodra een van de echtgenoten de echtelijke woning heeft verlaten;
- De fiscale aftrekbaarheid van partneralimentatie en de afbouw daarvan in de komende jaren;
- De vraag of bepaalde afspraken tussen echtgenoten (nadelige) fiscale gevolgen hebben, zoals bijvoorbeeld het heffen van schenk- en/of inkomstenbelasting.
Hoewel een echtscheidingsadvocaat u niet kan voorzien van fiscaal advies, is hij/zij wel bekend met de fiscale aandachtspunten in het kader van een echtscheiding. Indien de door u gewenste afspraken mogelijk fiscale gevolgen hebben, zal een echtscheidingsadvocaat u daarop wijzen en u adviseren over deze punten advies in te winnen van een fiscalist.
