Legitieme portie

Kinderen van een ouder die komt te overlijden worden in Nederland goed beschermd. Een ouder kan ervoor kiezen om bij testament te bepalen dat hij een of meerdere kinderen (gedeeltelijk) onterft. Dat betekent echter niet dat het onterfde kind helemaal geen aanspraak meer heeft. De testeervrijheid van ouders (de vrijheid om de inhoud van hun testament zelf te bepalen) wordt onder andere beperkt door de legitieme portie.

Het is dus niet per definitie zo dat onterfde kinderen helemaal niets krijgen. Een kind dat is onterfd wordt legitimaris genoemd en de legitieme portie is het minimumbedrag dat een kind op grond van de wet uit de nalatenschap van een erflater verkrijgt, mits het kind hier aanspraak op maakt. Soms kan het ook om een kleinkind gaan.

Als u met de legitieme portie in aanraking komt, is het verstandig een erfrechtadvocaat van Advocaten Familie- & Erfrecht te raadplegen. Die kan u bijstaan met raad en daad als u een beroep wilt doen op de legitieme portie of juist als u zich wilt verdedigen tegen een beroep op een legitieme. Daarnaast kunnen onze erfrechtadvocaten u bijstaan bij de berekening van de legitieme portie en het opeisen van een legitieme portie.

Inhoud van dit artikel:

• Wat is de legitieme portie?
• Hoe hoog is het bedrag van de legitieme portie?
• Hoe kunt u de legitieme portie berekenen?
• Voorbeeld berekening van de legitieme portie
• Welke giften tellen mee bij de berekening van de legitieme portie?
• Wie hebben recht op de legitieme portie?
• Wanneer kunt u een beroep doen op de legitieme portie?
• Hoe kunt u een legitieme portie opeisen?
• Wat is de procedure van het opeisen van de legitieme portie?
• Hoe verloopt de afwikkeling van de legitieme portie?

Wat is de legitieme portie?

De legitieme portie is het minimumbedrag dat een kind van een erflater op grond van de wet uit de nalatenschap verkrijgt als het kind hier aanspraak op maakt. De wet bepaalt dat een kind (en in sommige gevallen een kleinkind) van een erflater altijd recht heeft op zijn wettelijke minimum. Dit is in een testament niet uit te sluiten. Als het kind is onterfd, kan het kind een beroep doen op zijn legitieme portie. Dit moet hij uiterlijk binnen vijf jaar na het overlijden doen en in sommige gevallen zelfs eerder. Als de gestelde termijn wordt overschreden, is de kans op de legitieme portie verkeken. Het onterfde kind wordt niet alsnog erfgenaam, hij wordt schuldeiser van de nalatenschap.

Hoe hoog is het bedrag van de legitieme portie?

De legitieme portie bedraagt kort gezegd de helft van de waarde van het erfdeel in geld dat het kind zou hebben gekregen als de overleden ouder geen testament zou hebben opgemaakt. Dit wordt ook wel het kindsdeel of het versterferfdeel genoemd. Bij de berekening wordt rekening gehouden met schenkingen die erflater aan de legitimaris, maar ook aan anderen heeft gedaan. Als een kind niet onterfd is, maar uit de nalatenschap minder krijgt dan zijn legitieme portie kan dat kind een aanvullend beroep doen op zijn legitieme portie.

Hoe kunt u de legitieme portie berekenen?

De legitieme portie bedraagt de helft van de waarde van het erfdeel in geld dat een kind zou hebben gekregen als de overleden ouder geen testament zou hebben opgemaakt. De berekening van de legitieme portie werkt als volgt:

• Ten eerste wordt de waarde van het vermogen in de nalatenschap vastgesteld. Hierbij gaat het om de waarde van de goederen van de nalatenschap, vermeerderd met bepaalde giften en verminderd met de schulden van de nalatenschap;
• Vervolgens moet de waarde van het vermogen van de nalatenschap worden gedeeld door het aantal personen dat de erflater in de eerste parentele (echtgenoot en kinderen) heeft achtergelaten; • Het bedrag dat uit deze berekening komt, moet worden vermenigvuldigd met 0,5. De legitieme portie bedraagt immers de helft van het kindsdeel / versterferfdeel;
• Op dit bedrag moet dan nog de waarde van bepaalde giften in mindering worden gebracht die de ouder tijdens leven aan het onterfde kind heeft gedaan;
• In bepaalde gevallen moet alles dat het kind volgens het erfrecht krijgt of had kunnen verkrijgen in mindering worden gebracht.

Het bovenstaande laat zien dat de berekening van de legitieme portie geen sinecure is. Een van onze erfrechtadvocaten kan de juiste berekening voor u maken.

Voorbeeld berekening van de legitieme portie

De hoogte van de legitieme portie is afhankelijk van de legitimaire massa. Dat is de netto waarde van de nalatenschap, dus verminderd met eventuele schulden en vermeerderd met bepaalde giften. Het gedeelte waar u recht op heeft, bedraagt de helft van het wettelijk erfdeel (het kindsdeel). Het onderstaande voorbeeld verduidelijkt dit.

Stel dat uw moeder een nalatenschap heeft van € 140.000 met € 20.000 aan schulden en zij twee jaar geleden € 40.000 heeft geschonken aan een goed doel. Wanneer de erflater een echtgenoot en drie kinderen nalaat en daarbij één kind heeft onterfd, komt dat neer op 1/8 (de helft van 1/4, het aantal erfgenamen) x € 160.000 = € 20.000. Dat bedrag is de legitieme portie voor het onterfde kind.

Welke giften tellen mee bij de berekening van de legitieme?

Giften kunnen schenkingen en bevoordelingen zijn. Bij de berekening van de legitieme portie kan de verkoop van een huis tegen een te lage prijs bijvoorbeeld meetellen. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat de regeling rond de giften die bij een legitieme portie moeten worden meegeteld complex is. Soms zijn er uitzonderingen en veelal ontstaan er interpretatieverschillen, wat vaak aanleiding tot discussie geeft.

Wie hebben recht op de legitieme portie?

Alleen afstammelingen van de overleden ouder hebben recht op een legitieme portie. De echtgenoot of partner en stiefkinderen dus niet. Het gaat in eerste instantie om de kinderen van de overledene, maar ook kleinkinderen kunnen recht hebben op een legitieme portie. Als een kind komt te overlijden vóór zijn ouders en als hij of zij zelf kinderen heeft, dan worden die kinderen (bij plaatsvervulling) legitimaris en kunnen zij aanspraak maken op de legitieme portie.

Wanneer kunt u een beroep doen op de legitieme portie?

U kunt als legitimaris een beroep doen op de legitieme portie in de volgende situaties:

• Als de overledene ouder u heeft onterfd;
• Als u wel iets uit de nalatenschap krijgt, maar dat bedrag kleiner is dan de legitieme portie;
• Als u meer krijgt dan de legitieme portie, maar hier een beperking op rust.

Hoe kunt u een legitieme portie opeisen?

Het opeisen van de legitieme portie vereist actie van de legitimaris, want dit gaat niet vanzelf. Het kind dat een beroep doet op zijn legitieme moet dit melden bij de erfgenamen of de eventuele vertegenwoordiger van de nalatenschap, zoals een vereffenaar of executeur. Als er sprake is van een wettelijke verdeling kan het ook gaan om de langstlevende echtgenoot/partner, tenzij er een vereffenaar of executeur is. De legitimaris heeft recht op alle informatie die nodig is om de legitieme portie te kunnen vaststellen. Het is verstandig om het beroep op de legitieme portie schriftelijk te doen. Dat kan per brief.

Wat is de procedure van het opeisen van de legitieme portie?

Als een legitimaris een beroep doet op de legitieme portie, krijgt die zoals gezegd een vordering in geld. De legitimaris wordt geen erfgenaam, maar is schuldeiser van de nalatenschap. De legitimaris kan de uitbetaling zes maanden na het overlijden opeisen. Als er een langstlevende echtgenoot of partner is, kunnen er uitzonderingen gelden. Als de wettelijke verdeling van toepassing is, hoeft de legitieme portie pas uitbetaald te worden na het overlijden van de langstlevende. Dat kan ook zonder wettelijke verdeling het geval zijn, als de overledene dat in het testament heeft bepaald.

Hoe verloopt de afwikkeling van de legitieme portie?

Het is afhankelijk van de specifieke situatie hoe de afwikkeling vervolgens verloopt. Het kan zijn dat er voldoende vermogen in de nalatenschap aanwezig is om de legitieme portie uit te betalen. In dat geval kunnen de erfdelen van de andere erfgenamen dan kleiner worden. Het kan ook zijn dat dit niet het geval is, bijvoorbeeld door grote giften in het verleden. In zo’n geval kan de legitimaris die giften (gedeeltelijk) ongedaan maken. Het is niet zo dat de erfgenamen daarbuiten met hun privévermogen aansprakelijk worden voor de schuld vanwege het opeisen van de legitieme.

Heeft u vragen over de legitieme portie, wilt u een legitieme portie berekenen of zijn er conflicten rondom de legitieme? Een erfrechtadvocaat van Advocaten Familie- & Erfrecht kan u met raad en daad bijstaan en geeft antwoord op al uw vragen.

Neem vrijblijvend contact met ons op.