De erfenis en de verdeling daarvan zijn veelbesproken onderwerpen. Erfgenaam wordt u door benoeming in een testament of op grond van de wet. In een testament wordt vermeld wie de erfgenamen zijn en op welk deel van de erfenis zij recht hebben. Een erfgenaam treedt in de rechten en plichten van de erflater (de overleden persoon) en ontvangt daarom zowel de bezittingen als de schulden.
Als er geen testament is gemaakt, bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn en voor welk deel van de nalatenschap. Dit wordt het versterferfrecht genoemd. Als er geen testament is opgemaakt en de overledene zijn of haar echtgenoot en een of meerdere kinderen als erfgenaam achterlaat, is sprake van de wettelijke verdeling. De wettelijke verdeling is in het leven geroepen om de langstlevende echtgenoot een sterkere positie te geven ten opzichte van de kinderen en bestaat sinds 1 januari 2003.
Op deze pagina gaan we nader in op vragen en begrippen omtrent wettelijke verdeling en wilsrechten. Uiteraard kunt u ook een beroep doen op de expertise van een erfrecht advocaat van Advocaten Familie- & Erfrecht voor advies en bijstand in erfrecht kwesties.
Stuur Advocaten Familie- & Erfrecht een bericht of een terugbelverzoek
Inhoud van dit artikel:
- Wanneer kunt u met de wettelijke verdeling in aanraking komen?
- Wat krijgt een erfgenaam als de wettelijke verdeling van toepassing is?
- Mag u zelf wijzigingen aanbrengen in de wettelijke verdeling voor uw nabestaanden?
- Waarom zou u de wettelijke verdeling als langstlevende echtgenoot ongedaan maken?
- Fiscale redenen voor de ongedaanmaking van de wettelijke verdeling
- Wat is de quasi wettelijke verdeling?
- Wat zijn wilsrechten?
- Wanneer mag een kind zijn wilsrechten inroepen?
- Kunt u wilsrechten uitsluiten?
- Wat is het verschil tussen de wettelijke verdeling en de ouderlijke boedelverdeling?
- Wat als de langstlevende en de kinderen het niet eens worden over de hoogte van de kindsdelen?
- Waarom een advocaat raadplegen bij wilsrechten?
Wanneer kunt u met de wettelijke verdeling in aanraking komen?
De wettelijke verdeling geldt in de situatie zonder testament van de overledene of als er wel een testament is waarin niet van de wettelijke wordt afgeweken. De wet bepaalt dat de wettelijke verdeling van een erfenis van toepassing is als de overleden persoon:
- Tijdens leven geen testament heeft opgesteld of in zijn testament niet afweek van de wettelijke verdeling;
- En als erfgenamen een echtgenoot of geregistreerd partner en minimaal één kind als erfgenaam achterlaat. Het kan ook voorkomen dat een of meer kleinkinderen in de wettelijke verdeling meedoen. Kleinkinderen kunnen namelijk via plaatsvervulling als erfgenaam opkomen in de plaats van hun vader of moeder. Ook stiefkinderen kunnen meedoen in de wettelijke verdeling. De overledene moet dit uitdrukkelijk in het testament hebben vastgelegd.
Wat krijgt een erfgenaam als de wettelijke verdeling van toepassing is?
De langstlevende echtgenoot krijgt als de wettelijke verdeling van toepassing is automatisch alle goederen van de erfenis en moet alle schulden van de nalatenschap voor zijn of haar rekening nemen. De kinderen van de overledene krijgen een geldvordering op de langstlevende echtgenoot ter grootte van hun erfdeel. Dit wordt ook wel het kindsdeel genoemd. De kinderen krijgen het kindsdeel niet meteen. De wet bepaalt dat kinderen hun kindsdeel bij de wettelijke verdeling in principe pas kunnen opeisen bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot, als de langstlevende in de schuldsanering terecht is gekomen of als de langstlevende echtgenoot failliet is verklaard.
Bij de wettelijke verdeling erven dus de langstlevende echtgenoot en ten minste één kind. Deze verdeling van de erfenis is in feite geen echte ‘verdeling’ omdat alle goederen en schulden automatisch aan de langstlevende echtgenoot toekomen door het overlijden.
Mag u zelf wijzigingen aanbrengen in de wettelijke verdeling voor uw nabestaanden?
Het is inderdaad toegestaan om op enkele onderdelen wijzigingen aan te brengen in de wettelijke verdeling bij testament. U mag het volgende doen:
- Eén of meer kinderen onterven, mits er ten minste één kind overblijft;
- Een stiefkind in de wettelijke verdeling betrekken als eigen kind;
- De wilsrechten van de kinderen beperken of uitsluiten;
- De erfdelen van de langstlevende en de kinderen wijzigen (met name om erfbelasting te besparen);
- De opeisbaarheidsgronden van de geldvorderingen van de kinderen uitbreiden (bijvoorbeeld met hertrouwen van de langstlevende echtgenoot zonder het maken van huwelijkse voorwaarden);
- De rente op de geldvorderingen van de kinderen verhogen of verlagen;
- De toerekening van de betaling aan de kinderen door de langstlevende laten wijzigen, door bijvoorbeeld te bepalen dat de betaling eerst in mindering komt op de geldvorderingen van de kinderen en dan pas op de rente op die geldvorderingen.
Waarom zou u de wettelijke verdeling als langstlevende echtgenoot ongedaan maken?
De ongedaanmaking van de wettelijke verdeling brengt mee dat u als langstlevende echtgenoot nog steeds erfgenaam bent, maar dat de kinderen direct meedoen in de verdeling en samen met de langstlevende de beslissingen over de verdeling van de nalatenschap moeten/mogen nemen. In dit geval is er geen uitgestelde opeisbaarheid van geldvorderingen. De kinderen delen zelfs mee in de goederen. Het ongedaan maken van de wettelijke verdeling brengt ook met zich mee dat de schulden niet meer automatisch voor rekening van de langstlevende komen, maar voor rekening van de erfgenamen samen.
U hebt als langstlevende echtgenoot de mogelijkheid om binnen drie maanden na het overlijden de wettelijke verdeling bij de notaris ongedaan te maken.
Fiscale redenen voor de ongedaanmaking van de wettelijke verdeling
Redenen voor de ongedaanmaking van de wettelijke verdeling kunnen ook fiscaal zijn ingegeven. De langstlevende kan bijvoorbeeld de wens hebben om een vakantievilla die tot de nalatenschap behoort, vrij van overdrachtsbelasting bij een van de kinderen te krijgen. Een ander voorbeeld is dat een van de kinderen de onderneming van de erflater voortzet, waardoor de aandelen fiscaal gezien gunstig aan het kind kunnen worden toebedeeld. U kunt hierbij denken aan de BOR: de bedrijfsopvolgingsregeling voor de erfbelasting.
Wat is de quasi wettelijke verdeling?
De quasi wettelijke verdeling is een type testament. Kort samengevat wordt met de quasi wettelijke verdeling bepaald dat de erfenis niet volgens de wettelijke verdeling verloopt. De langstlevende echtgenoot en de kinderen worden gezamenlijk eigenaar van de nalatenschap. De langstlevende krijgt veel vrijheden om de erfenis te verdelen. Vraagt u zich af waarom het verstandig kan zijn om voor de quasi wettelijke verdeling te kiezen? Het kan belastingtechnisch gezien gunstig zijn om de erfenis niet volgens de wettelijke verdeling te laten verlopen. De langstlevende echtgenoot kan de wettelijke verdeling ongedaan maken, maar dit moet binnen zeer korte tijd worden geregeld. Drie maanden na het openvallen van de erfenis moet dit rond zijn.
Met een quasi wettelijke verdeling krijgt de langstlevende meer tijd om voor zichzelf en de andere erfgenamen de meest gunstige verdeling te vinden.
Wat zijn wilsrechten?
Wilsrechten houden in dat het kind aan de langstlevende echtgenoot mag vragen om bepaalde goederen uit de nalatenschap aan hem of haar over te dragen ter hoogte van het erfdeel, namelijk de geldvordering. In principe ontvangt een kind bij de wettelijke verdeling immers geen goederen uit de nalatenschap. Die blijven bij de langstlevende ouder van het kind. Daarom bestaat de kans dat bepaalde spullen met grote emotionele waarde buiten de familie belanden. Dat is bijvoorbeeld zo als de langstlevende echtgenoot hertrouwt. Speciaal voor dit soort situaties geeft de wet aan kinderen zogeheten wilsrechten. De wilsrechten dienen twee doelen: er wordt zekerheid geboden voor de voldoening van de geldvordering van het kind en het stieffamiliegevaar wordt beperkt.
Wanneer mag een kind zijn wilsrechten inroepen?
Een kind mag zijn wilsrechten niet zomaar inroepen. De wet schrijft voor wanneer dat is toegestaan:
- Als de langstlevende ouder opnieuw wil trouwen;
- Als de langstlevende ouder is hertrouwd en overlijdt;
- Als de ouder overlijdt en de kinderen krijgen een vordering op de stiefouder;
- Als de stiefouder overlijdt en de vorderingen van de kinderen worden opeisbaar.
Kunt u wilsrechten uitsluiten?
In een testament is het mogelijk om de wilsrechten van de kinderen uit te sluiten of te beperken. Hiermee kan worden voorkomen dat de kinderen bepaalde goederen ‘opeisen’ op het moment dat een van de ouders na het overlijden van zijn of haar partner hertrouwt.
Wat is het verschil tussen de wettelijke verdeling en de ouderlijke boedelverdeling?
Tot begin 2003 mocht in een testament een ouderlijke boedelverdeling worden opgenomen. Dit is dus geen wettelijk erfrecht. Bij een ouderlijke boedelverdeling kreeg de langstlevende echtgenoot de gehele erfenis toebedeeld. Bij deze verdeling kregen achtergebleven kinderen een geldvordering ter hoogte van hun erfdeel. Deze geldvordering werd in principe pas opeisbaar na het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Met de invoering van de wettelijke verdeling heeft de langstlevende echtgenoot een sterkere positie gekregen ten opzichte van het recht dat gold tot 1 januari 2003, zonder dat het maken van een testament daarvoor noodzakelijk is.
Wat als de langstlevende en de kinderen het niet eens worden over de hoogte van de kindsdelen?
In het uiterste geval kan de kantonrechter op verzoek van de langstlevende of één of meer kinderen de hoogte van de vorderingen vaststellen. Er is dan sprake van een gerechtelijke procedure met als doel de hoogte van de aanspraken van de kinderen vast te stellen. In de wet is dit geregeld in artikel 4:15 BW (Burgerlijk Wetboek). Een erfrechtadvocaat kan u in zo’n procedure bijstaan.
Waarom een advocaat raadplegen bij wilsrechten?
Wilsrechten zitten vrij complex in elkaar. Als een kind zich op zijn of haar wilsrechten beroept, dan kan dit nogal wat teweegbrengen en kan er snel een conflict ontstaan. Als er een stiefouder bij betrokken is, kunnen de conflicten hoog oplopen wanneer die ook meent recht te hebben op een deel van de erfenis. Een erfrecht advocaat van Advocaten Familie- & Erfrecht kan bij dergelijke conflicten adviseren, bemiddelen of procederen. Erfrecht advocaten kunnen zowel ouders, stiefouders als kinderen bijstaan.
Neem vrijblijvend contact met ons op.